Syndrom sztokholmski

Syndrom sztokholmski to zjawisko psychologiczne, w którym osoby będące ofiarami przemocy, porwań lub przetrzymywania nawiązują emocjonalne więzi z oprawcą i odczuwają wobec niego pozytywne emocje, takie jak współczucie, zrozumienie, a nawet lojalność. Termin ten został po raz pierwszy użyty po napadzie na bank w Sztokholmie w 1973 roku, kiedy zakładnicy zaczęli wykazywać sympatię wobec porywaczy i przeciwstawili się działaniom policji mającym na celu ich uwolnienie. Syndrom ten jest obecnie rozpoznawany jako jeden z mechanizmów przetrwania w sytuacjach ekstremalnych.

Przyczyny syndromu sztokholmskiego

Syndrom sztokholmski może rozwijać się w wyniku intensywnego stresu i zagrożenia życia. Ofiara, znajdując się w sytuacji bez wyjścia, stara się zrozumieć oprawcę i interpretować jego działania w pozytywnym świetle, co pozwala na obniżenie poziomu lęku. Najważniejsze czynniki, które mogą prowadzić do rozwoju tego syndromu to:

• Izolacja: Ofiara często nie ma kontaktu z osobami z zewnątrz, co utrudnia jej odnalezienie obiektywnego spojrzenia na sytuację. Izolacja wzmacnia także poczucie zależności od oprawcy.
• Długość trwania sytuacji kryzysowej: Im dłużej trwa przetrzymywanie, tym większe prawdopodobieństwo, że ofiara zacznie się identyfikować z oprawcą i postrzegać go jako „osobę bliską”.
• Nadmierne uzależnienie od oprawcy: Kiedy oprawca kontroluje wszystkie aspekty życia ofiary, w tym dostęp do jedzenia, snu czy bezpieczeństwa, ofiara może zacząć postrzegać oprawcę jako kogoś, kto zapewnia jej przetrwanie.
• Błędna interpretacja przysługi: W sytuacji, w której oprawca wykazuje niewielkie oznaki troski lub nie stosuje przemocy przez pewien czas, ofiara może zacząć postrzegać te gesty jako przejaw łaski, co wzmacnia jej więź z oprawcą.

Objawy syndromu sztokholmskiego

Syndrom sztokholmski manifestuje się poprzez szereg specyficznych objawów emocjonalnych i psychicznych, które mogą obejmować:

• Sympatia i współczucie wobec oprawcy: Ofiara zaczyna postrzegać oprawcę jako osobę, która także cierpi i potrzebuje wsparcia.
• Usprawiedliwianie działań oprawcy: Ofiara tłumaczy działania swojego oprawcy, często obwiniając siebie lub innych za sytuację, w której się znalazła.
• Negatywne nastawienie wobec ratowników: Osoba dotknięta syndromem sztokholmskim może okazywać wrogość wobec osób próbujących jej pomóc, postrzegając je jako zagrożenie dla swojego bezpieczeństwa lub emocjonalnej więzi z oprawcą.
• Poczucie lojalności i przynależności: Ofiara zaczyna odczuwać więź i lojalność wobec oprawcy, czasem tak silną, że decyduje się kontynuować kontakt po zakończeniu sytuacji kryzysowej.

Przykłady sytuacji, w których występuje syndrom sztokholmski

Syndrom sztokholmski najczęściej występuje w sytuacjach ekstremalnych, takich jak:

• Porwania i przetrzymywanie jako zakładnik: W takich przypadkach więź z oprawcą może się rozwijać jako mechanizm przetrwania.
• Przemoc domowa: Ofiary przemocy domowej mogą odczuwać lojalność wobec swojego partnera, pomimo doświadczania przemocy fizycznej lub emocjonalnej.
• Przemoc w pracy lub w innych relacjach zależności: Syndrom może wystąpić, gdy osoba jest zależna od oprawcy w kontekście ekonomicznym lub zawodowym i stopniowo zaczyna odczuwać wobec niego lojalność.

Leczenie syndromu sztokholmskiego

Leczenie syndromu sztokholmskiego wymaga wsparcia terapeutycznego, które pomoże ofiarom zrozumieć i przepracować ich doświadczenia oraz na nowo zbudować zdrowe mechanizmy przetrwania. Poniżej przedstawiono najczęściej stosowane metody leczenia:

Psychoterapia

• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): Skupia się na identyfikacji i zmianie destrukcyjnych wzorców myślowych oraz przekonań, które mogą przyczyniać się do utrzymywania więzi z oprawcą. CBT pomaga w rozpoznaniu błędnych przekonań oraz wypracowaniu zdrowych sposobów radzenia sobie.
• Terapia traumatyczna: Może obejmować różne podejścia, w tym terapię EMDR (desensytyzacja i przetwarzanie za pomocą ruchu gałek ocznych), które są stosowane w celu przepracowania trudnych wspomnień i emocji związanych z traumatycznym przeżyciem.
• Terapia grupowa: Spotkania z innymi osobami, które doświadczyły podobnych sytuacji, mogą pomóc ofiarom w przepracowaniu emocji i poczuciu wspólnoty oraz zrozumieniu, że nie są same.

Wsparcie społeczne

• Wsparcie rodziny i przyjaciół: Bliskie osoby mogą pomóc ofierze syndromu sztokholmskiego zrozumieć sytuację i udzielić jej niezbędnego wsparcia emocjonalnego.
• Grupy wsparcia: Spotkania z osobami, które doświadczyły podobnych przeżyć, mogą dostarczyć zrozumienia i empatii, a także pomóc w powrocie do normalności.
• Wsparcie organizacji pomocowych: W przypadku przemocy domowej lub innych sytuacji kryzysowych, ofiary mogą skorzystać ze wsparcia organizacji, które oferują pomoc psychologiczną, prawną i socjalną.

Samopomoc

• Edukacja i rozwijanie samoświadomości: Zrozumienie mechanizmów syndromu sztokholmskiego oraz pracy nad odbudową własnej tożsamości i poczucia wartości może być pomocne w powrocie do normalnego funkcjonowania.
• Techniki relaksacyjne i medytacja: Ćwiczenia uważności, medytacja oraz inne techniki relaksacyjne mogą pomóc w redukcji lęku i stresu, wspierając proces zdrowienia.
• Dbanie o siebie: Skupienie się na zdrowym stylu życia, aktywności fizycznej oraz rozwijaniu pasji może pomóc w odbudowie poczucia własnej wartości i pewności siebie.

Podsumowanie

Syndrom sztokholmski jest złożonym zjawiskiem, które często pojawia się jako mechanizm przetrwania w sytuacjach ekstremalnych. Może prowadzić do silnych więzi emocjonalnych z oprawcą, co utrudnia powrót do normalności po zakończeniu sytuacji kryzysowej. Dzięki odpowiedniej terapii oraz wsparciu społecznemu osoby doświadczające syndromu sztokholmskiego mogą lepiej zrozumieć swoje emocje, wypracować zdrowe mechanizmy przetrwania i powrócić do pełniejszego życia.